بلوچ کومے وپادار پہ وتے خاک و وطنا

سکه دوزی‌ یکی از هنرهای دستی بلوچستان است‌ که‌ عموما خانواده‌های بلوچ از آن جهت‌ تزئین رویه‌ ی رختخواب یا زینت گردن‌ شتر در موقع‌ عروسی‌ استفاده‌ می‌کنند و اغلب جهت‌زینت اطاق نیز به‌ دیوار می‌آویزند.
هنر سکه دوزی‌ در بلوچستان مانند سوزن دوزی‌ دارای‌سابقه ای‌ طولانی‌ است‌ و تقریبا در تمامی‌ مناطق روستائی‌ استان رایج‌ می‌باشد و تولید و‌عرضه‌ ی آن جنبه محلی دارد و اگر داد و ستدی در این‌ خصوص صورت‌ بگیرد بیشتر در بین‌خود اهالی است‌. مرغوبیت محصولات سکه دوزی‌ شده بستگی زیادی‌ به‌ مواد اولیه مرغوب‌دارد.

مهمترین‌ موادی‌ که‌ در ساخت‌ محصولات سکه دوزی‌ شده به کار می‌رود عبارت‌ است‌ از‌ پارچه‌ هائی‌ که‌ دارای برق و جلا می‌باشد (مانند جرسه‌)، دکمه،، آینه، پولک‌، خرمهره و امثال‌آن.
در گذشته به‌ دلیل هم‌ مرز بودن‌ منطقه با کشورهای هند و پاکستان، اهالی‌ بلوچستان‌این‌ نوع مواد اولیه را ابتدا از هندوستان و سپس از پاکستان وارد می کردند و به‌ همین‌جهت در مورد اصالت‌ این‌ هنر بومی‌ استان شبه و شک‌ فراوانی وجود داشت‌ به‌ طوری‌ که‌‌ بعضی از محققین و کارشناسان این‌ رشته آن را نشات گرفته از هنرهای دستی هند عنوان‌کرده‌اند در حالی که به‌ هیچ وجه‌ چنین نیست و سکه دوزی‌ هنری صد در صد بلوچی‌ است‌ و‌دارای اصالت‌ بومی‌ بوده‌ و مختص منطقه ی بلوچستان می‌باشد و اگر مشابهت هایی بین این‌‌هنر و انواع آن در کشورهای هم جوار دیده می‌شود فقط به‌ جهت وجوه اشتراک فراوانی‌ است‌ ‌که اهالی‌ بلوچستان ایران با اقوام ساکن‌ در کشورهای مجاور از نظ‌ر قومیت، نژاد، زبان و ‌فرهنگ دارند و لذا وجود این‌ تشابهات در هنر دستی ساکنین این‌ مناطق امری طبیعی است‌.‌

سکه دوزی‌ها، دو نوع است ‌یکی آنها که‌ برای آویختن ساخته می شوند و اغلب مجموعه‌ ای‌ از ‌اشکال لوزی‌، مربع‌ و مثلث دارند که‌ برای این‌ کار پارچه‌ را به‌ شکل های مورد نظ‌ر انتخاب کرده‌ ‌بنا به‌ سلیقه ی خود به‌ طرز بسیار زیبایی‌ روی‌ آن دکمه های سفید می‌دوزند و در لابلای‌دکمه های دوخته شده آینه های کوچک‌ و بزرگ‌ و پولک‌ قرار می‌دهند. و شکل بدیع‌ به وجود‌می آورند.

محصولات تولیدی همان گونه‌ که‌ گفته شد بسیار جالب‌ بوده‌ و دارای اصالت‌‌می باشد و این‌ همان نوع سکه دوزی‌ هایی‌ است‌ که‌ هم‌ اکنون در اغلب فروشگاه های سازمان ‌صنایع‌ دستی ایران عرضه‌ شده و به‌ فروش‌ می ‌رسد. اگر چه‌ در حال حاضر قسمت اعظ‌م‌ مواد ‌اولیه ی مورد نیاز این‌ نوع تولید از داخل‌ کشور تامین می‌گردد، ولی‌ هنوز قسمتی از مواد‌مورد نیاز این‌ صنعت مانند آینه های بزرگ‌ و کوچک‌ و برخی‌ از انواع پولک‌ها به‌ دلیل عدم ‌تولید آنها در داخل‌، و فراوانی‌ و ارزانی‌ آن در پاکستان به‌ صورت‌ قاچاق از آن کشور وارد‌ می شود.
در سالهای اخیر، سازمان صنایع‌ دستی ایران به‌ دلیل نقش این‌ صنعت در اقتصاد‌ منطقه و قابلیت های آن در جهت ایجاد درآمد برای زنان و دختران روستایی‌ به‌ آن اهمییت‌ بیشتری داده‌ و جهت تشویق‌ روستاییان بلوچ به‌ فعالیت بیشتر‌ در این‌ رشته، اقدام به‌ خرید تولیدات سکه دوزی‌ شده ی صنعتگران استان نموده‌ است‌.‌مهمترین‌ مراکز تولید و عرضه‌ سکه دوزی‌، روستاهای اسپکه، پیپ، فنوج، چانف‌ و آهوران از ‌توابع‌ شهرستان ایرانشهر است‌ و سازمان صنایع‌ دستی ایران در عین حال بر حسب امکانات‌اقدام به‌ خرید تولیدات صنعتگران این‌ رشته از دیگر نقاط بلوچستان نیز می ‌کند. در حال‌حاضر مدیریت‌ صنایع‌ دستی سیستان و بلوچستان در یک‌ کارگاه در اردوگاه افاغنه ی زاهدان ‌با تامین مواد اولیه مورد نیاز صنعتگران، راسا دست‌ به‌ تولید این‌ نوع کالا زده‌ و با نظ‌ارت‌‌مستمر سعی در بالا بردن‌ کیفیت و ایجاد تنوع در طرح ها، با حفظ اصالت‌های بومی‌ و فرهنگی ‌منطقه دارد. ‌
نوع دیگر سکه دوزی‌ که‌ تولید آن جهت ارائه‌ به‌ بازار فروش‌ چندان مقرون‌ به‌ صرفه‌ نیست‌ و معمولا جز در منازل‌ خود اهالی‌ در جایی‌ دیگر یافت‌ نمی شود، نوعی‌ است‌ که‌ بیشتر روی‌‌ رختخواب می‌اندازند و ساخت‌ آن شکل بخصوصی دارد که‌ بر روی‌ قطعه ای‌ بافته شده از‌ پشم به‌ طول تقریبی 3 متر و عرض 50 سانت‌ در متن طرح مورد نظ‌ر دکمه می ‌دوزند، در‌لابه‌لای دکمه های خر مهره و آینه های ریز و درشت‌ را جا داده‌ اطراف آن را می‌پوشانند. و از‌یک طرف سراسر طول محصول را با منگوله‌ هایی‌ از پشم زینت می‌دهند. این‌ سکه دوزی‌ها‌سنتی بوده‌ و تهیه ی آن برای خانواده‌های بلوچ هزینه ی بسیاری‌ در بر دارد زیرا مواد زینتی‌آن نسبت به‌ آویزهای دیواری‌ خیلی بیشتر است‌ و گرانتر هم‌ تمام می ‌شود. مرغوبیت این‌‌نوع سکه دوزی‌ها بستگی مستقیم با وضع‌ مالی‌ خانواده‌ ی تولید کننده و سلیقه ی سازنده‌ دارد و از طرفی‌ دارا بودن‌ تعداد بیشتر سکه در منزل هر فرد نیز معرف وضع‌ مالی‌ خوب آن ‌شخص می‌باشد.

مهمترين رشته هاي صنايع دستي رايج در استان عبارتست از:

قالي بافي، گليم بافي، سفالگري، حصير بافي، پرده بافي، چادر بافي، نمدمالي، خراطي و سوزندوزي بلوچ، سکه دوزي و آيينه دوزي، پريوار دوزي، توردوزي، خامه دوزي و سياه دوزي.

قالي بافي:

شروع قاليبافي در سيستان به دو هزارسال پيش برمي گردد که اقوام سکايي در دشت زرخيز سيستان ساکن شده و به کشاورزي پرداختند و بافندگي خود را همچنان حفظ کردند. قوم مذکور در قرن پنجم ق.م. قالي و گليم مي بافتند و نمد توليد مي کردند و از گورهاي آنان در شمال آلتايي واقع در سيبري، قالي، گليم و نمد به دست آمده است.

در نوشته هاي اوايل دوره اسلامي، سيستان داراي بهترين بافته هاي ابريشمي و پشمي بوده است. شهرت بافته هاي سيستان در آغاز دوره اسلام نشان از سابقه طولاني و درخشان قالي بافي در منطقه دارد. کشف "قالي پازيريک" نشان مي دهد که اين قالي توسط اقوام سکايي بافته شده است و به جرأت مي توان گفت سکاها نخستين کساني بودند که بافته هايي بسيار زيبا از خود به جاي گذاشته اند.

طرحهاي قالي سيستان شبيه به نقش هاي ترکمن است و نقش هاي اصيلي چون بلوچي، مددخاني، فتح اللهي و غيره که در اکثر نقاط ايران شناخته شده و در استان هاي کرمان، خراسان و مازندران مشتري هاي قديمي دارند. طرحهاي مذکور بدون داشتن طراح و نقاش، به صورت ذهني از نسلي به نسلي ديگر منتقل شده اند.

قالي بافان سيستاني به واسطه زندگي غير ساکن از دارهاي افقي استفاده مي کردند ولي در حال حاضر دارهاي آنان به دارهاي عمودي تغيير يافته است.

گليم بافي:

از ديگر رشته هاي مهم صنايع دستي که هم در سيستان و هم در بلوچستان رايج است، گليم بافي است. گليم بيشتر توسط زنان چادرنشين که دامدارند، بافته مي شود که از پشم دامهاي خود براي مواد اوليه گليم بهره مي برند.

نقشهاي گليم اکثراً سنتي و بدون طرح و الگو است و بيشتر از نقش هاي سوزندوزي بلوچ استفاده مي شود، رنگهاي مورد مصرف در مايه تيره است و رنگهاي مشکي، زرشکي و قرمز و اندکي رنگ سفيد يا زرد به کار مي رود.

خامه دوزي:

خامه دوزي بسيار شبيه سوزندوزي بلوچ است با اين تفاوت که در آن فقط از نخ سفيد يک رنگ استفاده مي شود. اين هنر تنها در روستاهاي سيستان رواج دارد.

محصولات خامه دوزي شامل عرقچين، لباس، پيش سينه، جانماز، روميزي و ... است، که اکثراً براي افراد مسن خاص تهيه مي شود.

سياه دوزي:

نوع ديگر سوزندوزي در سيستان، سياه دوزي است که در آن از نخ سياه ابريشم استفاده مي شود و روي لباس مورد استفاده قرار مي گيرد.

خامه دوزي و سياه دوزي تنها جنبه خود مصرفي داشته و فقط بين اهالي سيستان خريد و فروش مي شود.

سکه دوزي:

تنها مورد ديگر تزئين منازل بلوچ و خانواده هاي بلوچ پس از سوزندوزي، سکه دوزي بلوچ است. سکه دوزي را يا به ديوار مي آويزند و يا جهت تزيين روي رختخواب مي اندازند و يا در عروسي ها به گردن شتر مي آويزند.

به جهت وجوه اشتراک فراواني که بين اهالي بلوچستان ايران با اقوام ساکن در کشورهاي مجاور منطقه از نظر قومي، نژاد، زبان و فرهنگ وجود دارد، مشابهت هايي هم در هنرهاي دستي ساکنين اين مناطق وجود دارد که امري کاملاً طبيعي است. بهمين دليل تشابهاتي بين سکه دوزي بلوچ ايران با محصولات هند و پاکستان وجود دارد.

سفالگري:

کلپورگان مرکز توليد نوعي سفال در بلوچستان است که در 30 کيلومتري شهرستان سراوان واقع شده و نوع خاص سفال کلپورگان در ايران کاملاً مشخص است و شباهتي از نظر توليد و رنگ به سفالهاي ديگر مناطق ايران ندارد.

سفال کلپورگان توسط زنان بلوچ و به صورت کاملاً ابتدايي توليد مي شود.

در ساخت سفال، مردان فقط وظيفه حمل خاک از تپه تا محل سفالگري و آماده کردن گل را به عهده دارند و تمامي مراحل ساخت همانطور که گفته شد توسط زنان انجام مي گيرد. گل با دست زنان سفال ساز شکل مي گيرد و تراش داده مي شود و با سياه قلم تزيين مي شود. نقش ها ساده و هندسي است.

مصنوعات ساخته شده شامل: ديگ، سيني، کوزه، قليان، گلدان، ليوان، قوري، مجسمه حيوانات و ... است.

نقش ونگارهاي عاميانه

نقوش برگرفته از طبيعت كه به همان نام مشهورندبسياري از نقوش داراي نام مشخص نيستند

تنوع نقوش تا آنجاست كه به يكي ازنقوش قديمي سوزن دوزي بكالو(Bakalu ) اگر اشاره شود پي به آن خواهيم برد . بكالو كه معني آن هند ی است اين را مي رساند كه درگذشته بلوچ وهند درگذشته با هم قرابت داشته اند

انواع طرحها

طرح هاي تاري : سه تاري ، چهارتاري ، شش تاري، هفت تاري وده تاري

طرح هاي گل

طرح هاي حاشيه يا اطراف گل

طرح هاي چشم

طرح هاي گل عبارتند از

گل دانه دار. گل سرخ ، چهاردانگ ، گل بيلوار ، گل گندمي ، گل گنبدي ، گل تنك ، پرگاش ، تك ، كيسه دوز ، كويج ، تند روك ، تلمل سراوان و

طرح هاي حاشيه يا اطراف گل عبارتند از : چپ وراست ، كش ،بن ، موسم ،سفيدسر، سوزي كشي،اگواركش،(گوهركش) سرطاووس

طرح هاي چشم عبارتنداز

گور چشم . چشم ماهي ، چشم گوساله ، چشم سورمه اي

ابزار كار ووسايل زندگي

عناصر طبيعت مانند ماه وخورشيد

حيوانات اهلي ووحشي مانند اسب ، شتر،مرغ ، خروس، بزوپلنگ كه بنامهاي اسب گوش ، مرغ پر، مرغ وخروس ، صبرلو، اشتر، بزاستپرندگان

خزندگان (مار)

نمونه اي ازچوطل دوزي بعد از اتمام كار نمونه اي از چوطل

انواع فراورده هاي سوزن دوزي

توليدات سوزن دوزي كه قبلا منحصر به سوزن دوزي برروي لباسهاي محلي بودگسترش يافته و امروزبا نفوذ سازمان صنايع دستي باخلق آثار وفراورده هاي ديگري همچون سجاده، سفره، پرده ، كوسن و از هنرمندان روبروئيم

انواع فراورده هاي سوزن دوزي كه گسترش قابل توجهي يافته رامي توان چنين ذكر كرد

قطعات تزئيني جامه زنان

قريشي ( كريشي )

محصولات جديد

نوارهاي سوزن دوزي شده

فراورده هاي سوزن دوزي كه شامل قطعات تزئيني جامه زنان است شامل چهاريا چهارقسمت است

پيش سينه

كه نامهاي آن درگويش محلي عبارتند از زيح زيگ ياجيگ وهمچنين به نامهاي كريك وبرنك هم باز شناخته مي شود كه جهت تزئين قسمت بالاي پيراهن بكار مي رود

گوامتان

كه درزير پيش سينه قرارمي گيرد وتا نزديك دامن ادامه دارد . طول آن تقريبا 65 سانتيمتر است كه قسمت بالاي آن كه مقداركمي را به خوداختصاص مي دهد بصورت مثلث وبيشترين مقدار آن به شكل مستطيل است

سرآستين يا آستينگ ( Astinag )

كه آستانك وآستونگ نام هاي ديگر آن است دردوقطعه فراهم مي شود كه زينت بخش سر آستين زنان بلوچ است

پاچك يا پانچك كه همانند سرآستين است اما تفاوتي كه با هم دارند اين است كه نقشها درسرآستين بيشتر از پاچك كه سرشلوار است مي باشندنوع دوخت ونقش هاي بكاررفته درهمه به يك صورت است واز نقوش يكسان استفاده مي شود مثلا اگر نقش موردنظر چوطل است درپيش سينه ، گوامتان ، سرآستين وپاچك از چوطل استفاده مي شود وطوري نيست كه درهريك از آنها نقش متفاوتي بكار برده شود

از ديگر فراورده هاي سوزن دوزي بلوچي قريشي ( كريشي ) است كه همان كناره روزي است كه براي تزئين روسري ، كناره هاي چادر ، لبه گوامتان و قريشي را بكارمي برندنخ ورداستفاده از جنس كاموا ، ابريشم يا سوف پاكستان است كه اين كار بوسيله ابزاري بنام كريشي كه همان قلاب است صورت مي گيرد

محصولات جديد وانواع فراورده هاي ديگري كه باعث شده اند سوزن دوزي به لحاظ كميت وطرح وارد عرصه جديدي گردد عبارتند از : روميزي ، كوسن ، سفره ، آباژور ، پرده ونوارهاي مانتو و

اين محصولات جديد با تطبيق نقشهاي سنتي باسليقه هاي فردي وجديد بوجود آمده اند كه انواع ديگر آن مي توان به كروات ،كيف پول ، جلد آينه وآلبوم ،جلد قرآن ، قاب عكس ، قوطي سيگار ، جا كليدي ، گوشواره و اشاره كرداين عمل كه نوعي فن آوري محسوب مي شود بعلت تقاضاي آن ها دربسياري از شهرها وانگيزه افراد به اين نوع توليدات دروضعيت اقتصادي افراد مي تواند بسيار موًثر باشد . اما با اين وجود هنرمند دراينصورت كمتراز نقوش قديمي واصيل استفاده مي كنند وبيشتر تقاضاي بازاررا درنوع نقش درنظر مي گيرند كه اين كار باعث به فراموشي سپردن نقوش اصيل وجايگزيني نقش وطرحهاي جديدكه بدورازآن آمال وآرزوهاي گذشتگان است مي شود كه مي توان آنرا به فراموشي هويت تعبير كرد

نوارهاي سوزن دوزي شده كه يكي ديگراز انواع فراورده هاي سوزن دوزي بلوچي است بيشتر براي تزئين لبه چادر لبه پايين دامن و� بكار برده مي شود

انواع كارهمانطور كه بيشتر اشاره شد درميان بلوچهاي مكران ( جنوب استان ) دونوع كارسوزن دوزي بلوچ دارد

خردكار

توئي

خردكار همان ظريف دوزي است سخت است و زمان زيادي بايد براي آن صرف شود و نقشها درآن ريز وظريف هستند

در كه نقوش درشت و نامرغوب هستند مـدت زمان كمتري را نسبت به خرد كار مي برد

براي آن زحمت زيـادي نياز نيست وشايد براي همه قابل ياد گيري باشد كه اين نوع كار

در سوزن دوزي را شايد بتوان مهمترين عامل در قيمت گزاري دانست

براي خرد كار وتويي عاملي كه بسيار مهم است جنس پارچه مي باشد چون براي هر نوع

خرد كار وتوئي از پارچه مخصوص به آن استفاده مي شود

دستمزد سوزن دوز

نوع دوخت

نوع طرح

سطح كار

نوع دوخت: در سوزن دوزي بسيار مهم است ويكي از شاخصهاي مهم قيمت گزاري محسوب

مي شود هر يك از انواع دوختهاي پر كار ميان كار قيمتهاي دارند كه سوزندوز به لحاظ نوع

كار و زحمتي كه متحمل مي شود آن تعيين مي كند

نوع طرح

هر طرح ونقشي كه سوزن دوز بكار مي برد ارزش خاص خود را دارد مثلا اگربال

مدك وچوطل را كه هردو از نقشهاي مطرح وجذاب هستند را در نظر بگيريم نقش بالمدك بعلت زيبايي بيشتر ودرعين حال زحمتي كه داردقيمت بيشتري رادربر مي گيرد

سطح كار

سوزندوز بادونرخ ثابت ومتغيير روبروست . اگر مواد اوليه توسط سوزندوز ياتوليدكننده تهيه شودقيمت آنها درقيمت نهايي محاسبه مي شود وبه نرخ ثابت افزوده مي گردند

اما با همه اين تفاسيرتوليد كننده آن دستمزدي را كه حقش است دريافت نمي كند وبيشترين استفاده نصيب واسطه ها مي گردد

از آنجائيكه بيشترتوليدات سوزن دوزي مصرف شخصي دارند يك زن سوزندوز درماه بيشتر از 5000 تا 10000 تومان دريافت نمي كند

همچنين مي توان گفت كه ارزش فراورده هاي امروزي هنرمند را پارچه هاي نامرغوب ونخ هاي كلفت بكار گرفته شده تا حد زيادي كاهش داده است

دوخت وانواع آندوخت درهر منطقه اي با منطقه ديگر تفاوت دارد ودرهر منطقه اي نيز نام مخصوص بخودرا دارد بــه اين ترتيب نمي توان براي آن تعريف خاصي لحاظ كرد

از انواع دوختهامي توان به چوطل دوزي ،آسان تانكه ، بالمدك ، كپ وجلت ، محسم سندكي ، چكن وپركار لاهاري وپركار و اشاره اي داشت

چوطل دوزي بيشتر درسراوان وگشت رواج دارد ودوختي است از بخيه زدن كه با ظرافت فوق العاده اي انجام مي گيرد و دررديفهاي مختلفي دوخته مي شود كه كمترين آن 6رديف مي باشد كـــه بايـــد رديفها جفت وبسته به نظر فرد انتخاب مي شوند 6،8،10،12،14و

درچوطل دوزي ممكن است تنها نقش بكار رفته چوطل باشد كه به آن تمام چوطل مي گويندويا دركنار چوطل از نقشهاي حاشيه اي منند لاهاري ، چكن، پرايز و استفاده شود كه در اين صورت با توجه به حاشيه به كار رفته اسم و قيمت آن انتخاب مي شود

آسان تانكه و پيت

بشترين رواج را در سراوان دارد و براي دوخت فراورده هاي تز ئيني جامه زنان از آن استفاده مي شود كه شبيه شماره دوزي است كه با كم و زياد شدن و روي هم قرار گرفتن نقش بوجود مي ‍آيدبال مدك

بيشتر در روستايي از سراوان به نام ناهوك از اين نقش استفاده مي شود كه دوختي است مشكل و وقت گير كه قيمتش نيز بالاست

كپ و جلت

دوخت جلت بيشتر در منطقه سوران به كار برده مي شود و يكي ديگر از انواع نقشهايي است كه جذابيت خاص خود را دارد ،جلت از كنار هم قرار گرفتن خطهاي موازي كه از وسط به دو قسمت تقسيم مي شوند بوجود مي آيد كه بيشتر براي دوخت آن از دو رنگ قرمز و قهوه اي استفاده مي شود به طوري كه چند خط موازي به ترتيبي كه گفته شد با يك رنگ و به همان اندازه با رنگ ديگر دوخته مي شود خطهاي موازي به كار رفته در هر رنگ 3 الي 5 عدد است اگر جلت را بصورت هفت و هشت هاي منظم در آورند به اين نوع دوخت كپ و جلت گفته مي شود كه از آن بيشتر در پايين لباس يا دامن استفاده مي شودكه ممكن است براي جذابيت بيشتر در آن از آئينه استفاده شود ،جلت در قسمتهاي وسط پيش سينه ووسط گوام تان بصورت لوزي دوخته مي شود كه دروسط آئينه اي قرارميدهند ودورتا دور آن را بصورت لوزي با جلت مي دوزند

ديگرنقوش نيز به همين ترتيب وبه آن صورت كه فرا گرفته وهنرمند خود مهارت دارد دوخته مي شوند

براي نقشهاي حاشيه اي ممكن است از پيت (نوار) نيز استفاده شود . كه بيشتراز اين نوع درگذشته استفاده مي شده وامروزه كاربرد چنداني ندارند نشان دادن نقش جلت و همچنين ترتيب بكار رفتن رنگها گوامتان چوتل دوزي در مرحله‌ي اوليه دوخت با يكرنگ بوسيله بخيه زدن و ايجاد لوزي ها بوجود مي آيد

رنگ

در بلوچستان رنگها تحت تاثير اصول قبيله اي تاريخي حماسي مظلوميت و محروميت مردمان آن و ايستادگي در مقابل بسياري از نابرابريهاي جامعه مانند استثمار، فقر، تبعيض و شبيخونهاي داخلي و خارجي قرار گرفته است

زن صبور بلوچ در كار خود بيشتر از رنگهايي استفاده مي كند كه بنوعي بيانگر صورتهايي از عدم امنيت و آرامش و به تصوير كشيدن طبيعت بي قرار او باشد . قرمز،بنفش،زرشكي،نارنجي،قه وه اي وبطوكلي انواع رنگهاي قرمز 80% انتخاب رنگ را تشكيل مي دهند

رنگ نيز از بسياري از تحولات جامعه به دورنمانده وآن خالصيت و تركيب خودرا از دست داده و مي دهند اصولا رنگهايي كه درروستاها از آنها استفاده مي شودبا نوع رنگي كه درشهرهاي بزرگ مورداستفاده قرار مي گيرند از اصالت بيشتري برخوردار استدرروستا ها از همان رنگ دست نخورده اي استفاده مي شود كه زائيده ذهن خلاق هنرمنداست اما درشهر به علت فرهنگ واردات كه بر آنها تاثير گذار است رونگهانيز بايد براساس آن نوع فرهنگ تغيير يابند. ورنگها را بدون درنظر گرفتن نوع تلفيق آنها وبا توجه به نياز بازارهاي داخلي وخارجي تغيير مي دهند وبيشتر از رنگهاي جذاب وگيرا كه مشتري به سمت آنها جذب مي شود استفاده مي شود كه دراين صورت بيشتراز رنگهاي دارچيني، كرم ، انواع سبزوآبي استفاده مي شود . همچنين سوزندوزگاهي براساس رنگ پارچه نخ را انتخاب مي كند مثلاپارچه اي كه قرمز است بجاي استفاده از نخ قهوه اي براي دوخت لاهاري ( كلاء) از نخ سبز استفاده مي شود

تلفيق رنگهامي تواندبيانگر آن احساس نابي باشد كه زن بلوچ با كنار هم قرار دادن آنها آن را به تصوير مي كشد درگذشته بيشتر از رنگهاي روشن استفاده مي شداماامروزه رنگهاي تيره تربيشتر مورداستفاده قرار مي گيرند . در گذشته نخ هاي مورداستفاده بيشتر رنگهاي سبز كمرنگ ،نارنجي ، صورتي ، پسته اي ، قرمز كم رنگ ( تيتك ) بودكه امروزه براي دوخت انواع قطعه هاي جامه زنان از نخ هاي تيره استفاده مي شود

ترتيب قرارگرفتن رنگها كه عبارتند از قهوه اي ،سبز، آبي، قرمز، سفيد، مشكي

بررسي مشكلاتسوزن دوزي شايد تنها هنري است كه به حوزه جغرافيايي خاصي اختصاص دارد كه از گذشته هاي دور به ارث رسيده است كه بيشتر توليدات به علت عدم وجود با زارهاي جهاني درخود منطقه به فروش مي رسند كه شايد علت آن نبود راههاي ارتباطي ، دوري از شهرها ومراكز استان ورواج آن بيشتر درروستاها باشد مهمترين مشكلات را چنين مي توان برشمرد

بي سوادي اكثريت توليد كنندگان كه اين باعث مي شود اطلاعاتي درمورد فروش ، چگونگي فروش ، توليد انواع فراورده ها و� وجود نداشته باشد

رواج آن بيشتر درروستاها ومناطق دورافتاده كه بعلت عدم وجود راهها ي مناسب نمي توان مواد اوليه بخوبي دراختيار توليد كنندگان قرارگيرد

دستمزد پايين كه علت اصلي آن واسطه ها مي باشند . واسطه ها كه رابطه بين توليد كننده ومصرف كننده هستند از فقر اقتصادي توليد كنندگان سوء استفاده مي كنند وتوليدات با ارزش آنها را ب قيمتهاي بسيار پايين خريداري مي كنند

نبود امكانات بهداشتي ودرمان دردفع برخي از عوارض

همكاري نكردن سازمان صنايع دستي براي تهيه مواد اوليه براي آنان كه تحت پوشش اين سازمان هستند .

كمبودكارشناس وعدم مديريت

محدوديت امكانات وبودجه سازمان صنايع دستي وعدم حمايت دولت درفراهم آوردن مواد اوليه ، ايجاد كارگاههاي آموزشي وحمايت بيمه اي

وجود وسايل جايگزيني مانند چرخهاي گلدوزي درشهرهاي زاهدان ، سراوان ، ايرانشهرو

عدم آگاهي از بازارخارجي توليدات

عدم توازن بازاريابي دربازارهاي خارجي بعلت فقرمادي وبي سوادي

راهكارهادولت بايد براي رفع انواع مشكلاتي كه سرراه اين هنر قرارگرفته اقداماتي انجام دهد و ضمن فراهم كردن مواد اوليه ارزان وايجاد شركت هاي تعاوني روستايي به ايجاد كارگاههاي آموزشي وحمايت بيمه اي افراد وايجاد نمايشگاههايي جهت عرضه مستقيم محصولات به مردم رواج وگسترش آن را بلامانع كند

بطور كلي ميتوان آنها راچنين برشمرد

سعي درشناساندن اين هنر

حمايت از هنرمندان وتامين نيازهايي كه درتوليد دارند

تضمين خريد توليدات به قيمت عادلانه

ايجاد نمايشگاه هاي داخلي وخارجي براي شناساندن اين هنر

معرفي فراورده ها از طريق مختلف

ايجاد فروشگاههاي دائمي درشهرها ومراكزآن براي عرضه محصولات

ايجاد انواع كارگاههاي توليدي

بيرون آوردن جامعه از شكل بسته وايجاد امكانات رفاهي وزيربنايي

قراردادن امكانات واعتبارات به حد كافي دراختيار سوزندوزان

10 انتقال محصولات به كارگاهها براي ايجاد ارزش افزوده

هميشه بايد اين مطالب را درنظر داشت كه تكنولوژي مدين نمي تواندكشورهاي عقب مانده را بسوي پيشرفتهاي اقتصادي سوق دهد . هريك از اين كشورها بايد با توجه به موقعيت جغرافيايي ، اوضاع جمعيتي امكانات ، شرايط موجود واستعدادهاي بالقوه وبالفعل خودبايد شيوه هاي مناسب را انتخاب كند چرا كه دراين كشورها بعلت جمعيت زياد امكان ايجاد اشتغال به ميزان موردنياز دركوتاه مدت وجودندارد وعلاوه بر اين استفاده از ماشين آلات نيز افزايش بيكاري را باعث مي شود براي همين صنايع دستي از جمله توجه به هنر سوزن دوزي از جمله راهكارهايي است كه مي تواند نيروي بيكار را جذب كند وهمچنين با ارائه طرحهاي جديد توسط كارشناسان سازمان صنايع دستي متناسب با علايق ، آمال وفرهنگ بلوچ موجبات هرچه بيشتر خلاقيت فرد هنرمند را فراهم كنند