ضرب المثل را به زبان بلوچی بتل می گویند چند نمونه از ضرب المثل های بلوچی را درزیرباهمدیگر مرورمیکنیم.......

وطن وهشکین دار   (وطنم را دوست دارم حتی اگر این وطن یک درخت خشکیده باشد )

میار چهء تیگان عزیز تر انت (مهمان یا کسی که به تو پناه آورده است حتی از خودت عزیزتر است)

مردکه جن جی جی کنت.جن هم وت بی بی کنت (مرد که قربان صدقه زنش می رودزن هم باورش می شود و خودش را می گیرد )

 اودا که دیوان و سر پنت مردی نام گون جن کچو دپنت (وقتی که زنان دور هم جمع می شوندنام شوهر پیش زنش دهانگشاد است )

ﺳﺎﻧﮓ ﺅ ﺑﻨﺪ ، ﻻﻧﮏ ﺅ بند( ﺑﺎ ﻫﺮﮐﺲ ﻭﺻﻠﺖ ﮐﺮﺩﯼ ، ﺩﺭ ﺭﻭﺯﻫﺎﯼ ﺳﺨﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﯾﺎﺭﯼ ﺍﺵ ﺑﺸﺘﺎﺑﯽ) 

ﻣﺮﺩﺁ ﺳﺮ ﺑﺮﻭﺕ ﻭ ﻗﻮﻝ ﻣﺮﻭﺕ ( ﺳﺮ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﺮﻭﺩ، ﻗﻮﻟﺶ ﻧﺮﻭﺩ )

جوهر بلوچ ء غیرت انت (ذات و جوهر بلوچ غیرتش است)

پَ من(pha man):برای من                 چَ من(cha man):از من

شَ من(sha man):از من                    وان(van):بخوان

انگریزی(engerizi):انگلیسی                  گجری(gajari):فارسی

پٹانی(padani):افغانی                      جاپنی(japoni):ژاپنی 

        چوک(chok):فرزند                         لوگ واجا(logvaja):شوهر   

  جنین(janin):زن                               زال(zal):زن 

  وانگ(vanag):درس خواندن                        لِکگ(lekag):نوشتن

      لِک(lek):بنویس                                تاک(tak):برگ/برگه

بتل(ضرب المثل)

ما را بی حال کُتا جِنده دوستا وتی(ma ra behal kota jende dosta vati)

ما شَر کُتگ دنیا گوترا سنگتی(ma shar kotag donya gon tra sangati)

ما پَ همراهان گُربان کُتگ ساهو سر وتی(ma pa hamrahan korban kotag sao sar vati)

هِچ جُست نَکُت جِنده دوستا دَپی(hech jost nakot jende dosta dapi)

>>>شعر بلوچی<<<

نِشتا منی دیما منا چاری

زانا که آه گپی دلا داری

چم خمار و لُنٹ تَنک ، کُبل بُروان

لوٹی اجازت که ببی دل مهمان

بِچکندگ و نازاگو وتا داری

زانا که آه گپی دلا داری

شِله مِچاچ ، بارگین پونز ، رنگ اناری

شیدا و گنوک بی ترا هر چی بچاری

پُلے گُشه ، رُستَ گه بهاری

زانا که آه گپی دلا داری

گَپ و شَکر ، وشین رواج ،نازُ تئی اَدا

مئی ملنگ و عاشکانی حَیرا بِکان حُدا

چَمانی تیرا وَتی چو شَهاری

زانا که آه گپی دلا داری

طراحی مد و لباس به یک حرفه پر رونق و جذاب در دنیای امروزی شده است  با توجه به تحول

چشمگیر در صنعت مد و لباس این بخش توانسته قسمت اعظم اقتصادی بسیاری از کشورها

را شکل دهد و به عنوان برند اقتصادی آن کشور ها خود نمایی کند.در جهان امروز از لباس تنها

وسیله ای برای پوشش و یا محافظت در برابر سرما و گرما استفاده نمی شود بلکه  طراحی

 مد و  لباس جزو مشاغل پر درآمد بشمار می آید.

پوشش مردم از آغاز و در طول تاریخ بشر همیشه در حال تحول بوده و گذشت زمان آن را به

شکل های مختلف بر تن انسان ها پوشانده و مکان زندگی نوع جنس آن را تغییر داده ، اما

بر خلاف بسیاری از مردم قبایل و ساکنین دیگر مناطق جهان و ایران که لباس بومی و نشان

هویت خود را به دور انداخته اند ، مردم بلوچ پوششی همیشه ثابت داشته اند و همجواری و

همنشینی با دیگر فرهنگ ها باعث نشده تا اصالت و شکل لباس آنان به کلی تغییر کند،

شاید در دوره های مختلف زمانی لباس مردم بلوچ هزاران طرح به خود دیده ، ولی از

چهارچوب و شکل اصلی خود خارج نشده  است . به نظر من یکی از زیباترین پوششها

را زنان بلوچ  دارند . هم هنر سوزن دوزی در آن بکار رفته است که  اصالت هنر و کارهای

دستی این قوم را نشان میدهد و هم از نظر پوشش زنان بسیار کامل است و هم زیباست

صدها نوع و مدل سوزن دوزی با نقش هایی اصیل در مناطق بلوچستان وجود دارد که تا کنون

اقدامی شایسته از طرف متولیان ومسوولین برای حفظ آن صورت نگرفته است و از آنجایی که

ضرورت لباس ملی هر روز بیش از گذشته احساس می شود و با درنظر گرفتن اهمیت تزئین

لباس در بین ایرانی ها ، سوزن دوزی بلوچی به عنوان لباس قوم بلوچ تنها یکی از هنرهای

طراحی لباس منحصر به فرد کشور است که می تواند در این زمینه ایفای نقش کند و

می تواند یکی از لباس های پیشنهادی باشد تا سهم بسزائی در  طراحی لباس ملی داشته

 باشد ، هنری برخوردار از ظرافت دوخت و تنوع رنگ که ریشه های این هنر را فقط می شود

در لایه های زیرین تاریخ قومی منطقه پیدا کرد.

لباس زنان بلوچ به طرز زیبا و متنوعی سوزن دوزی و یا گلدوزی شده ‏است و روسری یا سریگ

زنان نیز سوزن‌دوزی و قلاب‌دوزی می‌شوند. لباس زنان بلوچ شامل :

 پیراهن یا پشک: از انواع پارچه‌های رنگارنگ که سرآستین و جیب (پندول) و گریبان آن

سوزن‌دوزی شده است. ‏

▪ شلوار: شلوار گشاد است که در نزدیک دمپا یا پاچه تنگ می‏شود، دمپای آن نیز سوزن

دوزی شده است. ‏

▪ سریگ: چادر بلند و نازکی است که کناره‏های آن را قلاب‌دوزی می‏کنند و معمولاً به رنگهای

گوناگون دیده میشود .

▪ ‏کوش: در حال حاضر زنان بلوچ از انواع کفشهای ایرانی و خارجی می‏پوشند ولی به طور

محدود زنان عشایر از نوعی سواس مخصوص نیز استفاده می‏کنند. ‏ ‏

زیور آلات زنان بلوچ جلوه خاصی به این لباسهای زیبا میدهد که عبارتند از :

انواع گوشواره‌‏ها: دُرّ ـ والی ـ نالوک ـ چُلُمب ـ جُمکه ـ بادی و….‏

ـ کید: از طلا ساخته می‏شود که در موی سر فرو می‌‏کنند و به طرف دو گوش پایین می‌‏آید

و دُرّ را نگه می‌‏دارد. ‏

ـ چَلاّ: همان انگشتری است که در اصطلاح محلی مُندریک نامیده می‌‏شود. ‏

ـ کَپَکوَ: نیم‌کره‌هایی از طلا است که بر قطعه‌ای از پارچه می‌‏دوزند و به گردن می‌‏بندند و با

دانه‌های فیروزه و یاقوت آن را تزئین می‌‏کنند. ‏

ـ پادیگ: مچ بند نقره‏ای یا طلایی است که به مچ پا می‌‏بندند و در هنگام راه رفتن صدا

می‌‏دهد معمولاً نوکرها از آن استفاده می‌‏کنند و در موقع رقص صدایی هماهنگ با صدای

دهل ایجاد می‌‏کنند. ‏

ـ پولّوک: از طلا درست می‌شود که آن را در سوراخ بینی نصب می‌‏کنند. ‏

ـ پلوه: به شکل بیضی از طلا و فیروزه ساخته می‌‏شود و زنان آن را در سوراخ غضروف

بینی قرار می‌‏دهند. ‏

ـ سنجاق (تاسِنی): از طلا ساخته می‌‏شود به صورت نیمه‌دایره‌ای است که روی آن یاقوت

یا فیروزه کار گذاشته‌اند و در لباس زنان بلوچ بجای دکمه به کار می‌‏رود. ‏

ـ  زیورآلات دیگر : عبارتند از: لَرزوک ـ تک ـ نالوک ـ مهرگ ـ فیروزک ـ مودی و…..

در سال 875 هجری قمری برابر با1453 میلادی وقتی که سلطان محمد فاتح پادشاه عثمانی، امپراتوری روم شرقی را برانداخت و بندر قسطنطنیه را به تصرف خود در آورد، به سبب نفوذ و تسلط ترکان بر قسمت شرقی دریای مدیترانه، آسیای صغیر و شام راه تجارت بین اروپا و آسیا بسته شد و بازرگانان ونیزی و پرتغالی که با کالاهای کشورهای آسیایی به ویژه هندوستان علاقه داشتند، ناچار به فکر افتادند که راه دیگری برای رسیدن به هندوستان پیدا کنند.

تاجران ونیزی متوجه ی راه دریایی اسکندریه و دریای احمر شدند، ولی در این راه بدفرتاری حاکمان مصر و مشکلات دیگر مانع کار آنان شد. در همین ایام چند تن از دریانوردان پرتغالی نیز هب قصد کشف راه هندوستان، از جن ea8 وب آفریقا حرکت کردند. در سال 896 هـ.ق برابربا 1487 میلادی یکی از آنان به نام بارتلمی دیاز از دماغه ی امیدنیک گذشت و وارد اقیانوس هند شد. ولی نتوانست خود را به هندوستان برساند و به پرتغال بازگشت.

 

منبع دختربلوچی:

آشنایی با ادبیات بلوچی

بلوچها تا قبل از سال1940م. ادبیات مکتوب منسجمی نداشتند ؛ خوشبختانه در دهه چهل میلادی ، بعضی از تحصیلکردگان بلوچ، زبان و ادبیات سرزمین نیاکانشان را مورد توجه قرار داده، به جمع آوری و تدوین اشعار و داستانهایی که سینه به سینه نقل شده بود؛ پرداختند. درست در سال 1951 م بود که مولانا خیر محمد ندوی (رحمه الله) ، با پیگیری و تلاش مستمر، برای اولین بار مجله ای به نام «اومان» به زبان بلوچی انتشار داد.این ماهنامه وزین در محافل علمی وادبی آن روز، به گرمی استقبال و باعث تشویق آن دسته از اندیشمندان و جوانان تحصیلکرده بلوچ شد که به زبانهای اردو وانگلیسی می نوشتند؛ اما در کنار آنها فراموش کرده بودند؛ که نهال زبان مادریشان بیش از پیش به آبیاری نیاز دارد. بعد از اینکه این دسته از جوانان بلوچ ، نگاه خود را به این سو دوختند ؛ بلا فاصله آستین همت بالا زده، با پشتکار و تلاش خستگی ناپذیرشان ، در عرصه زبان و ادب بلوچی، در ظرف کمترین مدت توانستند از خود خلاقیت نشان داده و آثاری خلق کنند؛ و انرژی علمی خود را در راستای احیا اعتلا و پویایی زبان و ادبیات بلوچی، صرف نمایند.(روان شان شاد و سعی شان مشکور باد).

نگاھى دیگر به داستان ھانى شى مرود(مرید)، چاکر و ملت بلوچ! بخش دوم; کوھگنجى

قرن پانزده میلادى آغاز شدیدترین جنگ داخلى بین دو غول قدرت و رقیب قبیله اى رند و لاشارى در جامعه بلوچ است که به ضعف عمومى ملت بلوچ دامن زده است و آینه تمام نمایى از وضیعت داخلى جامعه بلوچ بتصویر مى کشد. دو قدرتى قبیله اى که کشمیر، پنجاب، سند و بلوچستان را به زیر سیطره خود در آورده بودند. ھانى در وا پسین غروبھا و به تنھایى  ھمراه آب و باد شمال شد تا به ھنگام طلوع آفتاب سراغ شیه از آن گیرد. امید و انتظار، خون تازه اى در رگھایش جارى کرده  تا از چنگال درد و اندوه آزاد شود و به عشق جاودانه و آزاد و وصال یاررسد و مى رود تا قبل از غروب آفتاب کوه ھاى چلتن، دره بولان و کوھاى سلیمان در نوردد و به دریاى نیلگون مکران پیوندد و حیات را روح بخشد....

روستای محروم جووانی دپ در استان سیستان و بلوچستان از مشکلات زیادی از قبیل راه،آب،برق، آموزشی و بهداشتی رنج می برد.

اي كاش مي دانستي عشق اين بلوچ براي تو

باران بود

در بهت زمين تشنه و غريبت

پرواز پروانه ها بود

بر روي ساقه هاي مهربان گندمزارت

اي كاش مي دانستي عشق اين بلوچ عاشق................

تا پیش از تسلط حکومت مرکزی (رژیم پهلوی) در بلوچستان قانونمندی خون بست مجری بود حکام محلی هم آنرا به رسمیت می‌شناختند و فقط در مواردی دخالت می‌کردند که کار به خونریزی و انتقام جویی‌های مستمر می‌کشید. برقعی می نویسد: « در قتل‌ها دخالت حکومت همیشگی نبود، بدین ترتیب که اگر خانواده مقتول قادر به قصاص نبود و به حاکم مراجعه می‌کرد، او بر طبق سنن عمل می‌نمود، ولی اگر بستگان مقتول خود به خونخواهی بر می‌خاستند، تا زمانی که دامنه‌ی کشت و کشتار بالا نگرفته و به نزاعی طویل المدت یا وسیع میان دو گروه نمی‌انجامید حکومت کاری نداشت و چون چنین می شد، او یا نماینده اش پادرمیانی کرده و.....................

ازدواج در نزد مردم بلوچ، یکی از شرایط بلوغ اجتماعی مردان است. جوان بلوچ با قبول همسر، اولین قدم را جهت ورود به اجتماع برمی دارد و پس از ازدواج است که خود را فردی اجتماعی می شمارد. از نظر مذهبی نیز ازدواج در نزد مردم بلوچ امری مقدس و محترم است.

برای مطالعه ی بیشترجزئیات به ادامه ی مطلب بروید..........